از جمله فرآورده های خمیری حاصل از آرد گندم، انواع رشته مانند رشته پلویی و رشته آشی است که در کشور ما به صورت سنتی، کارگاهی و صنعتی تولید می شود و از لحاظ ارزش غذایی در گروه نان و غلات قرار می گیرد.
با توجه به کاربرد و مصارف گوناگون انواع رشته ها، اطمینان از کیفیت مطلوب محصول و بهداشتی بودن آن نقش مهمی در تامین سلامت افراد دارد.
این مقاله به اختصار به بیان روش تهیه، ویژگی های فیزیکی، شیمیایی ، میکروبی و بهداشتی مطلوب این فرآورده می پردازد.
رشته آشی
فرآورده ای است که از مخلوط کردن آرد گندم (آرد ستاره درجه یک)، آب و نمک پس از طی مراحل مختلف عمل آوری به وسیله دستگاه، تولید و سپس خشک می گردد.
رشته پلویی
فرآورده ای است که از مخلوط کردن آرد گندم (آرد معمولی)، آب و نمک یا بدون نمک پس از طی مراحل مختلف عمل آوری به وسیله دستگاه به صورت رشته های نازک تر از رشته آشی تولید و سپس خشک و بو داده می شود.
یادآوری: نمک برای بهبود کیفیت بافت، حالت ارتجاعی خمیر و چسبندگی به آن اضافه می گردد.
رشته های ناهمگون و قطعات خمیر
به رشته های به هم چسبیده، عصایی و قطعات خمیر خشک شده گفته می شود.
رشته های شکسته
به رشته هایی که طول آن ها کمتر از ۳ سانتی متر باشد گفته می شود.
سایر مواد:
علاوه بر مواد اولیه اصلی ذکر شده می توان از گلوتن، آرد سویا، آرد بادام زمینی، اسید آسکوربیک و لسیتین نیز در تهیه رشته استفاده نمود.
روش تهیه
برای تهیه رشته ابتدا مواد اولیه را به صورت خشک به مدت ۲۰ دقیقه به خوبی مخلوط می نماید تا یکنواخت شود، سپس به مخلوط آب اضافه می شود تا خمیر، شکل و قوام لازم را به دست آورد.
در صورت لزوم، در این مرحله می توان برخی از مواد افزودنی را در محلول آب نمک حل کرد و به خمیر اضافه نمود.
در فرآیند مخلوط کردن به دلیل اصطکاک زیاد، دمای توده خمیر افزایش می یابد که در صورت افزایش بیش از حد دما، ویژگی های شبکه گلوتن آسیب خواهد دید، لذا جهت جلوگیری از افزایش دما باید توده خمیر به نحو مناسب سرد شود.
پس از به دست آمدن خمیر، آن را به مدت ۲۰ دقیقه استراحت می دهند تا به اصطلاح جا بیفتد و یکنواخت شود.
سپس مراحل شکل دهی، گرم خانه گذاری(خشک کردن)، خنک کردن(توسط جریان هوا)، برش دادن رشته ها و بسته بندی انجام می گردد.
ویژگی های محصول نهایی
شکل ظاهری:
رشته ها باید تا حد امکان صاف، یکنواخت، به طول حداقل ۱۵ سانتی متر و فاقد لک و مواد خارجی باشند.
رنگ:
رشته آشی باید سفید مایل به کرم و رشته پلویی باید قهوه ای روشن باشد.
مزه و بو:
رشته باید دارای مزه و بوی مخصوص به خود(آرد و خمیر) و فاقد مزه و بوی ترشیدگی، کپک زدگی، ماندگی و سایر بوهای غیرطبیعی باشد.
شرایط بسته بندی
برای بسته بندی رشته آشی و پلویی، باید از جعبه های مقوایی مخصوص مواد غذایی با پوشش سفید استفاده نمود.
موارد نشانه گذاری
موارد زیر باید به طور واضح و خوانا بر روی بسته ها درج شده باشند:
* نام و نوع فرآورده
* نام و نشانی کامل محل تولید
* وزن خالص
* نام مواد متشکله
* پروانه ساخت یا کد بهداشتی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی
* تاریخ تولید و انقضای قابلیت مصرف به ماه و سال
* شرایط نگهداری
* عبارت ” ساخت ایران “و علامت استاندارد ایران در صورت وجود
کنترل کیفی رشته آشی
ویژگی های فیزیکی :
مقطع عرضی رشته ، برش عرضی رشته به شکل مستطیل میباشد و دارای پهنا و درازای مشخص میباشد که در رشته پلوئی و آشی به قرار زیر است :
الف : مقطع عرضی رشته آشی :
درازا : درازای رشته آشی نباید بیشتر از ۳ میلیمتر باشد .
پهنا : پهنای رشته آشی نباید بیشتر از ۲/۵ میلیمتر باشد .
ب : مقطع عرضی رشته پلوئی :
درازا : درازای رشته پلوئی نباید بیشتر از ۲/۵ میلیمتر باشد .
پهنا : پهنای رشته پلوئی نباید بیشتر از ۲ میلیمتر باشد .
اندازه رشته : بطور معمول اندازه رشته به اندازه بستهای است که رشته در آن قرار میگیرد .
ویژگی های شیمیایی :
مطابق با ستاندارد ملی ایران ۲۰۱۸
رطوبت : میزان رطوبت نباید بیشتر از ۱۲% باشد .
خاکستر : میزان خاکستر رشته آشی نباید بیشتر از ۶% باشد و میزان خاکستر رشته پلوئی نباید بیشتر از ۷% باشد .
پروتئین : میزان پروتئین در هر دو نوع رشته نباید کمتر از ۰٫۸% باشد .
نمک طعام : میزان نمک طعام در هر دو نوع رشته نباید بیشتر از ۴٫۵% باشد .
ویژگی های میکروبی:
شمارش کلی میکروارگانیسم : تعداد حدود مجاز مطابق شماره استاندارد ملی ۲۳۹۳ = ۱۰۳*۱
کپک و مخمر : تعداد حدود مجاز مطابق شماره استاندارد ملی ۲۳۹۳ = کمتر از ۱۰۰ کلنی